جمع الجوامع فی النحو (سیوطی)«جمع الجوامع فی النحو»، اثر جلال‌الدین سیوطی و تحقیق دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال است. فهرست مندرجات۲ - ساختار ۳ - گزارش محتوا ۳.۱ - قسم اول ۳.۱.۱ - تمهید ۳.۱.۲ - فصل اول ۳.۱.۳ - فصل دوم ۳.۱.۳.۱ - مبحث اول ۳.۱.۳.۲ - مبحث دوم ۳.۱.۳.۳ - مبحث سوم ۳.۱.۳.۴ - مبحث چهارم ۳.۱.۴ - فصل سوم ۳.۲ - قسم دوم ۳.۳ - مباحث مقدمه مؤلف ۳.۴ - کتاب اول ۳.۵ - کتاب دوم ۳.۶ - کتاب سوم ۳.۷ - کتاب چهارم ۳.۸ - کتاب پنجم و ششم ۳.۹ - مباحث کتاب‌های یادشده ۴ - وضعیت کتاب ۵ - پانویس ۶ - منبع ۱ - معرفی اجمالی«جمع الجوامع فی النحو»، اثر جلال‌الدین سیوطی، با تحقیق دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، کتابی است پیرامون برخی از مباحث علم نحو که به زبان عربی و در سال ۸۷۱ ق، نوشته شده است. [۱]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، مقدمه کتاب، ص.
۲ - ساختارکتاب با دو مقدمه از دکتر صبری ابراهیم السید و نویسنده آغاز و مطالب در هفت کتاب، عرضه شده است. ۳ - گزارش محتوامطالب مقدمه صبری ابراهیم السید، به دو قسم تقسیم شده است: ۳.۱ - قسم اولقسم اول که مباحث مطالعاتی در آن جای گرفته است، دارای تمهید و سه فصل، به شرح زیر می‌باشد: ۳.۱.۱ - تمهیددر تمهید، از حیات سیاسی، اجتماعی و علمی مصر، در دوران زندگانی سیوطی (عصر مملوکی)، بحث شده است. [۲]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، مقدمه کتاب (صبری ابراهیم السید، ص۱۶).
۳.۱.۲ - فصل اولفصل اول، به شخصیت‌شناسی سیوطی و زندگی‌نامه وی اختصاص داشته و در آن، اطلاعات مفیدی از قبیل:نام؛ نسب؛ زمان و محل ولادت؛ حیات علمی؛ شیوخ؛ شاگرادن؛ چگونگی اشتغال به تألیف؛ سفرهای انجام‌گرفته؛ جایگاه علمی در علوم عصر خویش؛ قدرت علمی؛ اتهاماتی که افرادی نظیر سخاوی به وی زده‌اند و دفاع شوکانی از او؛ مناصبی که وی در دوران زندگی خویش عهده‌دار آن‌ها بوده است؛ اخلاق؛ زهد؛ مکان، زمان و نحوه وفات و آثار و تألیفات سیوطی، ارائه گردیده است. [۳]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، مقدمه کتاب (صبری ابراهیم السید، ص۳۳).
۳.۱.۳ - فصل دومفصل دوم، مشتمل بر چهار مبحث زیر می‌باشد: ۳.۱.۳.۱ - مبحث اولدر این مبحث، روش و شیوه‌ای که سیوطی در تألیف اثر خویش، آن را پی گرفته، توضیح داده شده است. [۴]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، مقدمه کتاب (صبری ابراهیم السید، ص۵۰).
۳.۱.۳.۲ - مبحث دومشواهدی که سیوطی، برای تفهیم بهتر مطالب کتاب، از آن‌ها استفاده نموده، معرفی شده است که عبارتند از: قرآن کریم، احادیث نبوی، اشعار و امثال و اقوال عرب. [۵]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، مقدمه کتاب (صبری ابراهیم السید، ص۵۸).
۳.۱.۳.۳ - مبحث سوممختص به معرفی مصادری است که نویسنده در تدوین اثر خود، از آن‌ها بهره برده است. وی در این کتاب، از اقوال نحویون و علمای زیادی استفاده کرده که تعداد آن‌ها به صد و پنجاه و نه عدد می‌رسد. [۶]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، مقدمه کتاب (صبری ابراهیم السید، ص۷۳).
۳.۱.۳.۴ - مبحث چهارمدر این مبحث، مذهب نحوی سیوطی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. [۷]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، مقدمه کتاب (صبری ابراهیم السید، ص۷۷).
۳.۱.۴ - فصل سومدر فصل سوم، مسائل نحوی و صرفی موجود در« جمع الجوامع» در هشت مرحله بحث و به مواضع اختلافی و اتفاقی میان سیوطی و دیگران، پرداخته شده است که عبارتند از:مکتب بصره، نحویان بصره، مکتب کوفه، نحویان کوفه، نحویان اندلسی، نحویان بغدادی، نحویان مصری و دیگر نحویان. [۸]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، مقدمه کتاب (صبری ابراهیم السید، ص۸۵ تا ۱۳۱.).
۳.۲ - قسم دومقسم دوم که مشتمل بر مباحث تحقیقاتی است، دارای سه مبحث زیر می‌باشد: در مبحث اول، توثیق کتاب و نام آن، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. [۹]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، مقدمه کتاب (صبری ابراهیم السید، ص۱۳۴).
در مبحث دوم، روش و شیوه محقق در تحقیق اثر حاضر و اقدامات انجام‌گرفته، بیان شده است. [۱۰]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، مقدمه کتاب (صبری ابراهیم السید، ص۱۳۶).
در مبحث سوم، از نسخ کتاب بحث شده است. [۱۱]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، مقدمه کتاب (صبری ابراهیم السید، ص۱۳۸).
۳.۳ - مباحث مقدمه مؤلفدر مقدمه مؤلف، مباحث مقدماتی نحو، از جمله: کلمه و اقسام آن؛ خواص اسم؛ اقسام فعل؛ حالات مضارع و ماضی؛ اقسام حرف؛ کلام؛ تقسیم کلام به خبر و انشاء؛ جمله؛ قول؛ اعراب؛ مبنی و معرب؛ وجوه معتبر در شبه حرف؛ تقسیم حرکات؛ انواع اعراب؛ اسامی غیر منصرف؛ اسماء سته؛ مثنی؛ جمع؛ معرفه و نکره و... . [۱۲]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، مقدمه مؤلف، ص۱ تا ۶۱.
۳.۴ - کتاب اولدر کتاب اول که پیرامون ارکان جمله می‌باشد، از مبتدا و خبر و نواسخ آن بحث به میان آمده است. [۱۳]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، متن کتاب، ص۶۲.
۳.۵ - کتاب دومکتاب دوم، درباره اجزایی از جمله می‌باشد که از ارکان شمرده نشده و در اصطلاح،« فضله» نامیده می‌شوند. این موارد عبارتند از: مفعول‌به؛ مفعول مطلق؛ مفعول له؛ مفعول فیه ؛ ظروف مبنی؛ مفعول معه؛ حال؛ تمیز؛ منادی؛ مندوب؛ استغاثه، ترخیم؛ نواصب مضارع و... . [۱۴]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، متن کتاب، ص۱۱۱.
۳.۶ - کتاب سومکتاب سوم، در مورد مجرورات و آنچه که به آن ملحق می‌شود بوده و از جمله مباحث آن، می‌توان به مبحث حروف جر؛ حروف قسم؛ اضافه؛ جوازم؛ حروف غیر عاطفه و تنوین، اشاره کرد. [۱۵]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، متن کتاب، ص۱۷۸.
۳.۷ - کتاب چهارمکتاب چهارم، به عوامل مؤثر در نحو اختصاص یافته و از جمله مباحث آن، عبارتند از:فعل لازم و متعدی؛ فعل متصرف و جامد؛ اسم مصدر؛ اسم فاعل؛ صیغه مبالغه؛ صفت مشبهه؛ افعل تفضیل؛ اسماء افعال؛ ظرف و مجرور؛ تنازع در عمل؛ اشتغال و... . [۱۶]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، متن کتاب، ص۲۲۳.
۳.۸ - کتاب پنجم و ششمدر کتاب پنجم، با توابع و عوارض ترکیب [۱۷]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، متن کتاب، ص۲۵۰.
و در کتاب ششم، با ابنیه کلمه و در آخرین کتاب، با تصریف آشنا خواهیم شد. [۱۸]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، متن کتاب، ص۲۸۲.
۳.۹ - مباحث کتاب‌های یادشدهاز جمله مباحث مطرح‌شده در این سه کتاب، عبارت است از: نعت؛ عطف بیان؛ تأکید لفظی و معنوی؛ ثلاثی، رباعی و خماسی مجرد و مزید؛ صحیح و معتل؛ تصغیر؛ اشتقاق؛ میزان صرفی؛ حروف زائده؛ ابدال ؛ نقل؛ قلب و... . [۱۹]
جمع الجوامع فی النحو، سیوطی، جلال‌الدین، محقق: دکتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، متن کتاب، ص۲۸۲.
۴ - وضعیت کتابفهرستهای مطالب، آیات، احادیث، امثال و اقوال عرب و تعابیر آن‌ها، قوافی، قبایل، مذاهب نحوی و اعلام مذکور در متن، به همراه فهرست مصادر مورد استفاده محقق در انتهای کتاب آمده است. در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع، توضیحات جامع و مفصلی پیرامون برخی از کلمات و عبارات، داده شده است. ۵ - پانویس
۶ - منبعنرمافزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : آثار سیوطی
|